اروپاییخین، ایرانبارانین
در اینجا سرزمین‌ایران‌را از دیدگاه‌تحقیقات‌زمین‌شناسی‌و مورّخان‌نامداری‌چون‌گیرشمن‌ایرانشناس‌معروف‌و دیگر دانش‌پژوهان‌و تاریخ‌نگاران‌مورد بررسی‌قرار می‌دهیم. بنابر تحقیقات‌اخیر زمین‌شناسی، در هنگامی‌که‌بخش‌اعظم‌اروپا را توده‌های‌یخ‌پوشیده‌بود، فلات‌ایران‌دوره‌ی‌باران‌را ازسرمی‌گذراندکه‌طی‌آن‌حتّی‌نقاط مرتفع‌نیز در زیر آب‌قرار داشت، در آن‌زمان‌در بخش‌مرکزی‌این‌فلات- که‌امروزه‌به‌شکل‌بیابان‌نمکزار وسیعی‌درآمده‌است- دریاچه‌ای‌پهناور قرار داشت‌که‌رودهای‌بسیاری‌از کوههای‌بلند به‌سوی‌آن‌سرازیر می‌شد. سنگواره‌های‌ماهیان‌و صدفهای‌این‌دریاچه(که‌نه‌تنها در بیابان‌مزبور بلکه‌حتّی‌در دره‌های‌مرتفع‌نیز به‌دست‌آمده‌است)، وضع‌طبیعی‌این‌آب‌و خاک‌را در چند هزار سال‌پیش‌از میلاد مسیح‌مجسم‌می‌سازد. در دورانی‌که‌می‌توان‌آن‌را بین‌ده‌تا پانزده‌هزار سال‌پیش‌از میلاد فرض‌کرد، به‌تدریج‌وضع‌آب‌و هوا رو به‌تغییر نهاد: دوران‌بارانی‌از میان‌رفت‌و به‌جای‌آن‌دورانی‌فرا رسید که‌اصطلاحاً « عصر خشک» نامیده‌می‌شود، و هنوز هم‌ادامه‌دارد. کم‌شدن‌باران‌از یک‌طرف‌و بلند بودن‌سطح‌دریاها و دریاچه‌های‌داخلی‌از سوی‌دیگر موجب‌کندی‌جریان‌رودها و جویبارهایی‌شد که‌آب‌کوهها را به‌منابع‌مزبور می‌رسانید. بر اثر نظم‌جریان‌رودخانه‌ها، در مصب‌آنها ذخایر رسوبی، گرد آمده‌قطعه‌زمینهایی‌را تشکیل‌داد که‌به‌زودی‌سر از آب‌بیرون‌آورده‌حد فاصلی‌میان‌دره‌ی‌موجود یا دشت‌آینده‌و کوه‌به‌موجود آورد. در این‌دوران، انسان‌پیش‌از تاریخ‌که‌بیشتر در فلات‌ایران‌به‌سر می‌برد، در سوراخهایی‌سکنی‌می‌گزید که‌در اطراف‌پر درخت‌کوهها حفر می‌کردوسقف‌آنهاراباشاخه‌های‌درختان‌می‌پوشاندگاهی‌نیزغارهایاپناهگاههای‌سنگی‌متعددی‌راکه‌اغلب‌آنهابسترهای‌زیرزمینی‌رودهای‌کهن‌بودند،به‌عنوان‌سرپناه‌مورد استفاده‌قرار می‌داد.
در بهار سال1949 مکتشفین‌برای‌نخستین‌بار در ایران‌آثار وبقایای‌انسان‌دوره‌ی‌مورداشاره‌راطی‌حفاری‌غاری‌در تنگ‌پیده(در کوههای‌بختیاری‌واقع‌در شمال‌شرقی‌شوشتر) تشخیص‌دادند. انسان‌در اینجا برای‌تهیه‌ی‌غذا به‌شکار می‌پرداخت‌و درین‌رهگذر از حیله‌و تدبیر، بیش‌از نیرو و قدرت‌استفاده‌می‌کرد. وی‌به‌طرز کاربرد چکش‌سنگی، تبردستی‌و تبری‌که‌به‌چوبدستی‌شکافداری‌متصل‌بود، آشنایی‌داشت. بااندکی‌صیقل‌دادن،ازناهنجاری‌این‌ابزارهای‌بدوی، اندکی‌کاسته‌می‌شد. آلات‌استخوانی‌از قبیل‌درفش‌که‌از استخوان‌حیوانات‌می‌ساختند، به‌مراتب‌کمتر از مصنوعات‌سنگی‌تداول‌داشت. انسان‌در آن‌موقع‌از نوعی‌ظرف‌سفالین‌استفاده‌می‌کرد که‌به‌طور ناقص‌پخته‌می‌شد و در پایان‌سکونت‌وی‌در غار، بر اثر دودخوردگی‌کاملاً سیاه‌رنگ‌شده‌بود. این‌نوع‌ظرفها همراه‌با قدیمی‌ترین‌بقایای‌انسان‌در فلات‌ایران‌پیدا شده‌و بنابراین‌نشانه‌ی‌مهمی‌از وجود ارتباط‌بین‌دو مرحله‌ی‌سکونت‌اوست.
